ภาวะมีบุตรยาก เมื่อรู้สาเหตุ จะได้รีบแก้ไข (1)
คู่รักหลายๆคู่พยายามอย่างมากที่จะมีลูก แต่ไม่เคยรู้เลยว่าคู่ของตนกำลังเผชิญกับ “ภาวะมีบุตรยาก” อยู่ เราจะรู้ตัวเองและคู่ได้อย่างไร มีอะไรบ้างที่เป็นสัญญาณบ่งบอก แล้วจะมารถแก้ไขอะไรได้บ้าง รีบติดตามอ่านกันได้เลย แล้วจะได้ไปพบแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจสอบที่แน่ชัด
ทำความรู้จักภาวะมีบุตรยาก
การมีลูกยาก (Infertility) คือ ภาวะที่คู่สมรสไม่สามารถตั้งครรภ์ได้หลังจากมีเพศสัมพันธ์อย่างสม่ำเสมอ คำว่าสม่ำเสมอนี้หมายถึงมีเพศสัมพันธ์เฉลี่ยสัปดาห์ละ 2-3 วัน โดยไม่คุมกำเนิดใดๆเลยเป็นเวลาอย่างน้อย 1 ปี ภาวะดังกล่าวถือเป็นปัญหาของคู่รักที่เกิดจากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง หรือเกิดจากปัจจัยอื่นรวมกัน ซึ่งส่งผลต่อการตั้งครรภ์ โดยสาเหตุเกิดจากผู้หญิงคิดเป็นร้อยละ 33 เกิดจากผู้ชายคิดเป็นร้อยละ 33 และเกิดจากทั้งสหรือเกิดจากทั้งสองฝ่ายหรือจากปัจจัยอื่นที่ระบุไม่ได้คิดเป็นร้อยละ 33 เช่นกัน
เราสามารถแบ่งภาวะมีบุตรยากออกเป็น 2 ชนิด คือ ภาวะมีบุตรยากชนิดปฐมภูมิ หมายถึง คู่สมรสดังกล่าวไม่เคยมีบุตรเลย และ ภาวะมีบุตรยากชนิดทุติยภูมิ หมายถึง คู่สมรสดังกล่าวเคยมีบุตรมาแล้ว แต่ไม่สามารถมีได้อีก
อาการมีลูกยาก
ผู้ที่ประสบภาวะมีลูกยากจะไม่สามารถมีลูกหรือตั้งครรภ์ได้ โดยภาวะนี้อาจไม่มีอาการอื่นปรากฏออกมาให้เห็นอย่างชัดเจน อย่างไรก็ตาม ผู้ชายและผู้หญิงที่ประสบภาวะนี้อาจปรากฏสัญญาณบางอย่างจากการทำงานของร่างกายที่แตกต่างกัน โดยผู้หญิงอาจมีประจำเดือนไม่ปกติหรือไม่มีประจำเดือนเลย ส่วนผู้ชายอาจมีปัญหาเกี่ยวกับฮอร์โมนในร่างกาย เช่น เกิดการเปลี่ยนแปลงของขนที่งอกขึ้นมา หรือระบบร่างกายที่กระตุ้นแรงขับทางเพศเกิดความผิดปกติ ผู้ที่ประสบภาวะมีลูกยากควรพบแพทย์ เพื่อขอคำปรึกษาได้ในกรณีต่อไปนี้
- อาการของฝ่ายหญิง
- อายุ 35-40 ปี โดยพยายามมีเพศสัมพันธ์กับคู่รักเพื่อตั้งครรภ์เป็นเวลา 6 เดือนหรือมากกว่านั้น
- อายุ 40 ปีขึ้นไป
- ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอหรือไม่มีประจำเดือนเลย
- ปวดท้องประจำเดือนอย่างรุนแรง
- มีประวัติประสบภาวะมีลูกยาก
- ได้รับการวินิจฉัยว่าป่วยเป็นโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis) หรือติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน (Pelvic Inflammatory Disease: PID)
- เคยแท้งมาแล้วหลายครั้ง
- คยเขข้ารับการรักษาโรคมะเร็ง
- อาการของฝ่ายชาย
- มีจำนวนอสุจิน้อยหรือมีปัญหาเกี่ยวกับอสุจิ
- มีปัญหาสุขภาพเกี่ยวกับอัณฑะ ต่อมลูกหมาก หรือปัญหาทางเพศ
- เคยเข้ารับการรักษาโรคมะเร็ง
- ป่วยเป็นโรคหลอดเลือดอัณฑะขอด (Varicocele) โดยอัณฑะจะมีขนาดเล็กหรือถุงอัณฑะบวมขึ้น
- มีบุคคลในครอบครัวที่ประสบภาวะมีลูกยาก
สาเหตุที่มีลูกยาก
ตามปกติแล้ว การตั้งครรภ์เกิดจากกระบวนการตกไข่และกระบวนการปฏิสนธิที่สมบูรณ์ แต่ภาวะมีลูกยากอาจปรากฏตั้งแต่เกิดหรือเกิดขึ้นภายหลังก็ได้เช่นกัน สาเหตุของภาวะมีลูกยากของผู้หญิงและผู้ชายจะแตกต่างกัน ดังนี้
สาเหตุมีลูกยากของผู้หญิง
กระบวนการสืบพันธุ์ของเพศหญิงประกอบด้วยการทำงานของรังไข่ ท่อนำไข่ และมดลูก เมื่ออวัยวะทั้ง 3 ส่วนทำงานประสานกันอย่างสมบูรณ์ก็จะทำให้ตั้งครรภ์ได้ อย่างไรก็ตาม หากประสบปัญหาสุขภาพหรือปัจจัยภายนอกที่ส่งผลต่อการทำงานของอวัยวะส่วนใดส่วนหนึ่งตามที่กล่าวไป ก็จะมีลูกได้ยาก โดยปัญหาสุขภาพและปัจจัยภายนอกที่ส่งผลให้เกิดภาวะมีลูกยากสำหรับผู้หญิงประกอบด้วย
- ปัญหาที่ส่งผลต่อการตกไข่ โดยส่วนมากแล้ว ช่วงรอบเดือนของผู้หญิงมักมีช่วงเวลาประมาณ 28 วัน โดยช่วงกึ่งกลางของรอบเดือนถือเป็นวันที่ร่างกายพร้อมเจริญพันธุ์มากที่สุด ผู้ที่ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมออาจตกไข่ได้ยาก ซึ่งเกิดจากสาเหตุต่อไปนี้
- มีถุงน้ำรังไข่หลายใบ (Polycystic Ovary Syndrome: PCOS) ถือเป็นสาเหตุของการมีลูกยากที่พบได้มากที่สุด โดยผู้ป่วยจะมีระดับฮอร์โมนเทสโทสเทอโรนสูงขึ้น ซึ่งทำให้มีสิวและขนขึ้นตามร่างกายมากเกินไป อีกทั้งระดับฮอร์โมนยังไม่สมดุล ส่งผลต่อระบบการตกไข่ของร่างกาย
- ปัญหาเกี่ยวกับต่อมไทรอยด์ ผู้ป่วยเป็นโรคไทรอยด์เป็นพิษ หรือประสบภาวะขาดไทรอยด์ อาจมีปัญหาเกี่ยวกับการตกไข่จนนำไปสู่ภาวะมีลูกยากได้
- ความผิดปกติของไฮโปทาลามัส (Hypothamus) และต่อมใต้สมอง (Pituitary Glands) ผู้หญิงที่ไฮโปทาลามัสและต่อมใต้สมองทำงานผิดปกติ สามารถประสบภาวะมีลูกยากได้ เนื่องจากไฮโปทาลามัสและต่อมใต้สมองทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมนที่ช่วยควบคุมการตกไข่ให้เป็นปกติ หากการทำงานของพวกมันผิดปกติ จะทำให้ร่างกายไม่ตกไข่
- ประจำเดือนไม่มาเพราะความเครียด (Functional Hypothalamic Amenorrhea: FHA) เกิดจากการที่ร่างกายออกกำลังกายหนัก เครียด หรือน้ำหนักตัวต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน ที่มีผลจากโรคที่เกี่ยวกับความผิดปกติในการกิน
- ตกไข่น้อยลง (Diminished Ovarian Reserve: DOR) ภาวะนี้ก่อให้เกิดการผลิตไข่น้อยกว่าปกติ แต่อาจเกิดจากระบบสืบพันธุ์เอง ตัวยา หรือการผ่าตัด
- รังไข่เสื่อมก่อนวัย (Premature Ovarian Insufficiency: POI) ภาวะนี้ทำให้รังไข่เสื่อมก่อนอายุ 40 ปี หรือเข้าวัยหมดประจำเดือนก่อนกำหนด มักไม่ปรากฏสาเหตุที่แน่ชัด อย่างไรก็ตาม ผู้ที่ประสบภาวะนี้ร้อยละ 5-10 สามารถตั้งครรภ์ได้เองตามปกติ
- เข้าวัยทอง ผู้ที่อายุใกล้ 50 ปี จะเริ่มเข้าสู่วัยทอง การทำงานของรังไข่เสื่อมลง
- ท่อนำไข่ตัน (Tubal Patency) ภาวะนี้ทำให้ท่อนำไข่อุดตันหรือบวม มักเกิดจากสาเหตุต่อไปนี้
- การติดเชื้อที่อุ้งเชิงกราน ผู้ที่ประสบภาวะนี้จะเกิดการติดเชื้อที่ระบบสืบพันธุ์ส่วนบน โดยรับเชื้อที่ติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ทำให้เกิดแผลที่ท่อนำไข่ ส่งผลให้ไม่สามารถลำเลียงไข่ไปยังมดลูกได้ตามปกติ
- เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ เป็นภาวะที่เยื่อบุมดลูกไปเจริญภายนอกมดลูก ส่งผลให้การทำงานของรังไข่ มดลูก และท่อนำไข่ผิดปกติ
- ความผิดปกติของมดลูกหรือปากมดลูก ความผิดปกติที่เกิดขึ้นอาจมาจากปากมดลูกเปิด มีติ่งเนื้อที่มดลูก หรือลักษณะมดลูกผิดปกติ แต่ก็ยังมีสาเหตุอื่นอีก ดังนี้
- เนื้องอกมดลูก เนื้องอกในมดลูกนี้ไม่ใช่เนื้อร้าย แต่ส่งผลกระทบต่อการเจริญพันธุ์ โดยขวางทางไม่ให้ไข่ที่ได้รับการปฏิสนธิแล้วฝังตัวที่มดลูก
- ปัญหาเกี่ยวกับมูกที่ปากมดลูก มูกที่ปากมดลูกจะข้นน้อยลงเมื่ออยู่ในช่วงตกไข่ เพื่อให้อสุจิสามารถเข้าไปปฏิสนธิกับไข่ได้ง่าย แต่หากเกิดความผิดปกติเกี่ยวกับมูกที่ปากมดลูก ก็อาจส่งผลต่อการตั้งครรภ์
- ยาและสารเสพติดอื่นๆ การใช้ยาหรือสารเสพติดอื่นๆ จะก่อให้เกิดผลข้างเคียงที่ส่งผลต่อการตั้งครรภ์
สาเหตุมีลูกยากของผู้ชาย
ผู้ชายที่ประสบภาวะมีลูกยากจะต้องเข้ารับการตรวจอสุจิ ซึ่งจะพิจารณาจากค่าความเข้มข้น การเคลื่อนไหวและรูปร่างของอสุจิ ผลการตรวจอสุจิที่มีความผิดปกติจะปรากฏจำนวนอสุจิน้อย อสุจิเคลื่อนตัวผิดปกติ ส่งผลต่อการเข้าไปปฏิสนธิกับไข่ หรือมีรูปร่างไม่สมประกอบ ส่งผลให้เคลื่อนที่และปฏิสนธิกับไข่ได้ยาก ผลการตรวจนี้จะช่วยวินิจฉัยปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดภาวะมีลูกยาก โดยปัจจัยมีหลายอย่าง ดังนี้
- ความผิดปกติเกี่ยวกับการทำงานหรือการผลิตอสุจิ มีทั้งผู้ที่มีความผิดปกติแต่กำเนิด หรือผู้ที่มีปัญหาสุขภาพอื่น ๆ เช่น ป่วยเป็นโรคเบาหวาน ได้รับเชื้อหนองในแท้ หนองในเทียม คางทูม หรือเชื้อเอชไอวี สามารถประสบภาวะมีลูกยากได้ ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพเกี่ยวกับอัณฑะก็จะส่งผลต่อการทำงานและการผลิตอสุจิ ปัญหาสุขภาพเกี่ยวกับอัณฑะที่ส่งผลต่อการผลิตอสุจิ ประกอบด้วย
- การติดเชื้อที่อัณฑะ
- มะเร็งอัณฑะ
- ภาวะลูกอัณฑะไม่ลงถุง (Undescended Testicles)
- หลอดเลือดดำอัณฑะขอด (Varicocele) โดยหลอดเลือดดำตรงอัณฑะจะใหญ่ และทำให้อุณหภูมิของอัณฑะสูงขึ้น ซึ่งส่งผลต่อจำนวนและรูปร่างของอสุจิ
- ปัญหาเกี่ยวกับการหลั่งอสุจิ ปัญหานี้เกิดจากปัจจัยหลายอย่าง ได้แก่ โรคทางพันธุกรรม ความผิดปกติทางร่างกาย การได้รับบาดเจ็บตรงอวัยวะสืบพันธุ์ รวมทั้งปัญหาของการมีเพศสัมพันธ์ โดยปัญหาการหลั่งอสุจิที่พบได้บ่อยประกอบด้วยหลั่งเร็ว หลั่งช้า และหลั่งย้อนทาง
- ความผิดปกติเกี่ยวกับฮอร์โมน ผู้ชายที่ประสบภาวะมีลูกยากอาจมีสาเหตุมาจากความผิดปกติเกี่ยวกับฮอร์โมน ดังนี้
- ภาวะฮอร์โมนเพศต่ำ (Hypogonadism) เทสโทสเทอโรนคือฮอร์โมนเพศชาย มีส่วนช่วยในการผลิตอสุจิ ผู้ที่ประสบภาวะฮอร์โมนเพศต่ำจะมีระดับเทสโทสเทอโรนต่ำมาก จึงไม่สามารถผลิตอสุจิได้ตามปกติ นำไปสู่ภาวะมีลูกยาก
- ความผิดปกติของไฮโปทาลามัสและต่อมใต้สมองไฮโปทาลามัสและต่อมใต้สมองทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมนที่ควบคุมการทำงานของอัณฑะ หากไฮโปทาลามัสหรือต่อมใต้สมองถูกทำลาย ย่อมส่งผลให้ร่างกายผลิตอสุจิได้น้อย
- ปัญหาสุขภาพและการใช้ยาอื่นๆ ปัญหาสุขภาพอื่นสามารถส่งผลต่อระดับฮอร์โมนอันนำไปสู่ภาวะมีลูกยากได้ ได้แก่ เนื้องอกหรือเนื้อร้ายในต่อมใต้สมอง ภาวะ CAH (Congenital Adrenal Hyperplasia) ที่เกิดจากความผิดปกติของต่อมหมวกไตฮอร์โมนเอสโตรเจนมากเกินไป กลุ่มอาการคุชชิง (Cushing Syndrome) กลุ่มอาการไคลน์เฟลเตอร์ (Klinefelter Syndrome) ซึ่งเป็นภาวะที่ผู้ชายมีโครโมโซมเพศหญิง
- เคมีบำบัด ผู้ป่วยที่ต้องเข้ารับการรักษาด้วยวิธีเคมีบำบัด อาจได้รับผลกระทบจากการใช้ยา ซึ่งส่งผลต่อการผลิตอสุจิ
- สมุนไพรบางชนิด การใช้สมุนไพรเพื่อรักษาหรือบำรุงร่างกายสามารถก่อให้เกิดภาวะมีลูกยากได้ โดยสมุนไพรบางอย่างสามารถส่งผลต่อการผลิตอสุจิ
- ยาและสารเสพติดอื่นๆ การใช้ยาหรือสารเสพติดอื่นๆ จะก่อให้เกิดผลข้างเคียงที่ส่งผลต่อการตั้งครรภ์
วันนี้ได้เรียนรู้ถึงต้นตอของการมีลูกยาก และรู้สัญญาณบ่งชี้ถึงปัญหามีลูกยากไปแล้ว คู่รักสามารถนำไปใช้สังเกตตัวเองได้ง่ายขึ้น หากยังไม่แน่ใจ่าเข้าข่ายประสบภาวะมีบุตรยากจริงหรือไม่ ก็สามารถไปพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยเพิ่มเติมได้ ซึ่งในตอนหน้าจะมาให้ข้อมูลเพิ่มเติมกันว่าแพทย์จะใช้วิธีการใดในการวินิจฉัย ติดตามกันต่อนะคะ
อ่านบทความสำหรับแม่และเด็กอื่นๆที่น่าสนใจได้ที่นี่ >> story.motherhood.co.th
มองหาสินค้าสำหรับแม่และเด็กในราคาสุดพิเศษได้เลยที่ >> Motherhood.co.th